Część I
Zdrowie
Biorąc pod uwagę definicję zdrowia, że jest to stan pełnego fizycznego, psychicznego oraz społecznego i duchowego dobrostanu [wg WHO], wszelkie zaburzenia będą świadczyły o chorobie, której skutkiem może być niepełnosprawność.
Zdrowie fizyczne, to prawidłowe funkcjonowanie organizmu, jego układów i narządów.
Na zdrowie psychiczne składają się dwie składowe:
- zdrowie emocjonalne, czyli zdolność do rozpoznawania emocji i ich wyrażania, umiejętność radzenia sobie ze stresem, agresją, napięciem, lękiem czy depresją oraz
- zdrowie umysłowe, a więc zdolność do logicznego myślenia.
Zdrowie społeczne, to zdolność do nawiązywania, podtrzymywania i rozwijania prawidłowych relacji z innymi ludźmi.
Zdrowie duchowe jest związane z wierzeniami i praktykami religijnymi lub osobistym zbiorem zasad, zachowań i sposobów osiągania wewnętrznego spokoju i równowagi.
Wszelkie zaburzenia zdrowia strukturalne lub czynnościowe, to choroba. Zaś skutkiem choroby może być niepełnosprawność.
Rehabilitacja
Różnego rodzaju postępowanie mające na celu przywrócenie utraconych funkcji w każdej sferze życia, określa się mianem rehabilitacji.
Innymi słowy rehabilitacja oznacza zespół działań organizacyjnych, leczniczych, psychologicznych, technicznych, szkoleniowych, edukacyjnych i społecznych, zmierzających do osiągnięcia, przy aktywnym uczestnictwie tych osób, możliwie najwyższego poziomu ich funkcjonowania, poprawy jakości życia i integracji społecznej. [wg WHO]
W przypadku chorych z zespołem Chiari, ze względu na różnorodność objawów, zachodzi potrzeba działań w różnych dziedzinach, ale przede wszystkim z zakresu rehabilitacji ruchowej w tym fizjoterapii.
Fizjoterapia
Fizjoterapia jako dyscyplina zajmująca się likwidacją skutków lub łagodzeniem procesów chorobowych i ich następstw, zapobieganiem im oraz przywracaniem sprawności człowieka w ciągu całego jego życia, umiejscowiona jest w obszarze nauk medycznych. [wg SFP]
Jak skorzystać z rehabilitacji/fizjoterapii?
Rehabilitacja lecznicza [NFZ]
Świadczenia gwarantowane z zakresu rehabilitacji leczniczej są realizowane w warunkach ambulatoryjnych, domowych, w warunkach ośrodka lub oddziału dziennego oraz w warunkach stacjonarnych.
Na świadczenia rehabilitacyjne wymagane jest skierowanie od lekarza ubezpieczenia zdrowotnego, tj. takiego, który pracuje w ramach umowy z NFZ. Na niektóre świadczenia skierowanie wystawić może tylko lekarz specjalista.
Fizjoterapia w warunkach ambulatoryjnych [NFZ]
Skierowanie do poradni rehabilitacyjnej oraz na zabiegi fizjoterapeutyczne realizowane w warunkach ambulatoryjnych i domowych, może wystawić każdy lekarz ubezpieczenia zdrowotnego.
Skierowanie na zabiegi fizjoterapeutyczne, ważne jest 30 dni od daty wystawienia.
W tym czasie skierowanie musi zostać zarejestrowane w miejscu, w którym udzielane będą świadczenia, bez względu na to, kiedy rozpocznie się rehabilitacja. Zabiegi fizjoterapeutyczne odbywają się na podstawie zlecenia wydanego przez lekarza ubezpieczenia zdrowotnego w cyklu terapeutycznym do 10 dni zabiegowych, jednemu świadczeniobiorcy przysługuje nie więcej niż 5 zabiegów dziennie.
Fizjoterapia w warunkach domowych [NFZ]
Skierowanie na zabiegi fizjoterapeutyczne w warunkach domowych wystawia lekarz podstawowej opieki zdrowotnej (POZ), lub inny lekarz specjalista ubezpieczenia zdrowotnego, w tym lekarz specjalista w dziedzinie rehabilitacji, reumatologii, neurologii, neurochirurgii i neurotraumatologii, ortopedii i traumatologii i inni.
Skierowanie na zabiegi fizjoterapeutyczne w warunkach domowych jest ważne 30 dni od daty wystawienia. W tym czasie skierowanie musi zostać zarejestrowane, bez względu na to, kiedy rozpocznie się rehabilitacja.
Rehabilitacja w warunkach domowych przeznaczona jest dla pacjenta, który nie porusza się samodzielnie i nie ma możliwości dotarcia do placówki rehabilitacyjnej.
Czas trwania rehabilitacji realizowanej w warunkach domowych dla jednego świadczeniobiorcy wynosi do 80 dni zabiegowych w roku kalendarzowym oraz nie więcej niż 5 zabiegów dziennie. W przypadku uzasadnionym względami medycznymi i koniecznością osiągnięcia celu leczniczego czas trwania rehabilitacji może zostać przedłużony decyzją lekarza zlecającego zabiegi, za pisemną zgodą dyrektora właściwego oddziału wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia. Świadczenia rehabilitacji w warunkach domowych nie mogą być łączone ze świadczeniami realizowanymi w zakresie hospicjum domowego.
(Obwieszczenie Ministra Zdrowia z dnia 30 stycznia 2018 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu rehabilitacji leczniczej) [NFZ]
Cele fizjoterapii
Najpierw dokonuje się oceny funkcjonalnej, następnie wyznacza się cel główny i cele pośrednie, by zaplanować terapię. Realizację terapii weryfikują różne testy funkcjonalne, które wykonywane są na początku terapii i na zakończenie zabiegów. Czasem jest konieczność wykonania testów w czasie terapii, szczególnie w sytuacji, gdy nie w pełni udaje się zrealizować oczekiwane wyniki.
Wpływ na nie będzie miał stan neurologiczny, umiejscowienie zmian chorobowych i ogólna wydolność organizmu oraz sposoby leczenia.
Postępowanie fizjoterapeutyczne będzie zróżnicowane. Na pewno należy pracować nad zwiększeniem lub zachowaniem ruchomości stawów kręgosłupa, szczególnie w odcinku szyjnym oraz w obrębie kończyn górnych. Z powodu osłabienia siły mięśni kończyn górnych i kręgosłupa, niezbędne będzie ich wzmocnienie i praca nad poprawą stabilności kręgosłupa, zwłaszcza w odcinku szyjnym, a także wzmocnienie mięśni tułowia celem lepszej stabilizacji całego ciała, a co się z tym wiąże, lepsze utrzymanie równowagi w poszczególnych pozycjach i w czasie chodu.
Metody usprawniania
PNF – proprioceptywne torowanie nerwowo-mięśniowe (Proprioceptive Neuromuscular Facilitation) – jedna z najbardziej skutecznych metod fizjoterapeutycznych.
Jest to metoda neurofizjologiczna i zgodnie z jej filozofią, na podstawie analizy stanu funkcjonalnego chorego, dąży się do odtworzenia utraconej funkcji zgodnie z fizjologicznym przebiegiem ruchu, uwzględniając potrzeby i trudności chorego w życiu codziennym.
Jest to praca bez bólu, nastawiona na sukces (pozytywne nastawienie), czyli osiągnięciu celu, a więc najwyższego poziomu funkcjonalnego zgodnie z ICF – Międzynarodowa Klasyfikacja Funkcjonowania, Niepełnosprawności i Zdrowia (International classification of functioning, disability and health). Mobilizacja chorego, dzięki intensywnemu treningowi i jego aktywnym udziale w terapii, prowadzi do samodzielności w ćwiczeniach, co przekłada się na samodzielność w życiu. PNF uwzględnia człowieka jako całość, a więc jego cechy fizyczne, osobowościowe, emocjonalne, środowiskowe.
Główne zasady torowania:
- zwiększenie możliwości do wykonania ruchu lub poprawa stabilizacji,
- prowadzenie ruchu przez zastosowanie odpowiedniego chwytu i dobraniu właściwego oporu,
- osiągnięcie dobrej koordynacji ruchu dzięki prawidłowej jego sekwencji,
- zwiększenie wytrzymałości i zapobieganie zmęczeniu.
mgr Beata Smolarek